Krzyże i kapliczki w krajobrazie Ziemi Hajnowskiej

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 14, marzec 2024 20:59

Administrator

       W dniu 13.03.2024r. odbyło się spotkanie wykładowe, które wygłosił nasz kolega uniwersytecki Eugeniusz Makarewicz. Wykład pt. Krzyże i kapliczki w krajobrazie Ziemi Hajnowskiej seniorzy – słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Hajnówce wysłuchali z bardzo dużym zainteresowaniem. Krzyże nie muszą się nam kojarzyć tylko z cmentarzem ponieważ mają one znacznie głębsze przesłanie o czym przekonywał nasz wykładowca.

       W krajobrazie wsi na ziemi hajnowskiej jest jednak coś czego próżno szukać w innych miejscach Polski. Mowa tu o przydrożnych krzyżach i kapliczkach przyciągających uwagę i pięknie wpisujące się w wiejski pejzaż.

       Każdy krzyż powstawał nieprzypadkowo, odwołując się do ważnych wydarzeń zarówno społecznych, jak i indywidualnych. Krzyże stawiano w określonych intencjach błagalnych, dziękczynnych oraz pokutnych, stały się również elementem upamiętnienia pochówku czy nagłej śmierci.

       Krzyż przydrożny zawsze był stawiany w obecności wszystkich mieszkańców wsi. Rytuał wznoszenia krzyża odbywał się zawsze w uroczystej atmosferze, stawiano go na skrzyżowaniu dróg oraz przy wjeździe i wyjeździe ze wsi, na jej granicy. Przestrzeń między krzyżem na początku wsi i na jej końcu każdy mieszkaniec danej społeczności traktował jako swoją małą ojczyznę.

       Wyznaczały one symboliczną granicę między wewnętrznym światem wioskowym a tym zewnętrznym i nieznanym. Krzyż miał chronić społeczność lokalną przed epidemią, biedą, pożarem, wojną oraz innymi negatywnymi wydarzeniami. Wiele krzyży możemy zauważyć przy domowych posesjach. Geneza ich wznoszenia związana jest zwykle z wydarzeniami mającymi przełomowe i doniosłe znaczenie w życiu osobistym fundatorów. Budowa kapliczek lub krzyży upamiętniać może cudowne ocalenie lub też tragiczne zdarzenia, jest formą dziękczynienia lub też prośbą o Bożą opiekę i wstawiennictwo. Ich budowa była wyrazem podziękowania za ocalenie i powrót z niewoli, za dar potomstwa, przywrócenie zdrowia. Ponadto tego typu fundacjami uwieczniano również dramatyczne zdarzenia, jak śmierć, tragiczne zdarzenia, wypadki losowe, które dotykały lokalną społeczność. Wykład był wzbogacony dużą ilością zdjęć przedstawiających przydrożne krzyże i kapliczki z bogatą informacją o celu i znaczeniu ich powstawania.

       Przydrożne kapliczki i krzyże to cząstka naszej historii, tej naznaczonej trudem i znojem codziennego życia. Są dowodem narodowej tożsamości, wyrazem duchowych potrzeb, testamentem przeszłości dla obecnych pokoleń. To jednocześnie pomniki sakralnej kultury, które są świadkami i pamiątką dziejów. Można w nich dostrzec przenikanie się różnych kultur istniejących na tych terenach.

       Jeżeli z otoczenia Podlasia znikną ci „strażnicy przeszłości”, „niemi świadkowie historii” tej społeczności, wtedy bezpowrotnie stracą oni jedno z niezwykle istotnych narzędzi wychowawczych przyszłych pokoleń. Na Podlasiu funkcjonuje następujące powiedzenie: „kiedy umierają krzyże, umierają też ludzie”. Chrońmy więc ten symbol kultury materialnej oraz duchowej naszego Podlasia.

       Utrafiony w oczekiwania seniorów temat wykładu i sposób jego przeprowadzenia został przyjęty z ogromnym uznaniem. Przekazana wiedza z pewnością poszerzy wiedzę studentów – seniorów Uniwersytetu o przeszłości i teraźniejszości naszego regionu.

Autor: Anna FIEDORUK

Foto-galeria: Irena SIDORUK

       Wykład został sfinansowany ze środków pochodzących z realizowanego zadania publicznego pt. „Propagowanie aktywnego trybu życia seniorów z miasta Hajnówki współfinansowanego z budżetu miasta Hajnówka”.